De Verworpenen en de Volwaardigen: van de Nalatige Getuige naar ‘Jij bent de Ogen van de Wereld’

Omschrijving

In dit artikel probeer ik mijn theoretisch perspectief te verbinden met mijn ervaringen opgedaan in delen van de wereld waar mijn collega's worstelen met de gevolgen van geweld en collectief trauma. Deze thematiek komt aan de orde in de dialogen die ik in het Midden-Oosten heb meegemaakt en vormt een aanvulling op mijn psychoanalytische denken.1 Hiermee probeer ik de mogelijkheden te laten zien van het toepassen van psychoanalytisch afgeleide concepten op sociale verschijnselen. Daarnaast bied ik de erkenningstheorie (zie 'Inleiding bij Benjamin' in dit nummer Waardenwerk) opties om greep te krijgen op psychologische dieptestructuren zowel in collectieve als in individuele processen.
Ten aanzien van psychologische gevolgen van collectief trauma heb ik falende erkenning opgevat als het probleem van de 'nalatige getuige.' Dit idee verwijst naar een tekort schieten wanneer het gaat om het erkennen en actief opponeren of verhelpen van lijden en schade waar men niet bij betrokken is maar wel mee geconfronteerd wordt, als toeschouwers in de sociale wereld. Deze functie is een cruciaal onderdeel van wat ik de ‘morele Derde’ noem (zie 'Inleiding bij Benjamin').