Complexiteit en displexiteit. Een discussie bijdrage

Omschrijving

De inzet van deze discussiebijdrage is het aanscherpen van de kritische inzet van het complexiteitsdenken, zoals dat onder meer gestalte heeft gekregen in het werk van denkers als Paul Cilliers, Edgar Morin en Carlos Pereira. Het begrip complexiteit en de kritische strekking daarvan, vormen een belangrijke conceptuele wegwijzer voor waardenwerk. Maar in het wetenschappelijke onderzoek en in het openbare debat, lijkt het begrip complexiteit inmiddels zijn kritische inzet grotendeels verloren te hebben. Bijna alles wordt inmiddels complex genoemd. Complexiteit lijkt een ‘kauwgumbegrip’ geworden, een conceptueel snoepje dat graag wordt uitgedeeld als het allemaal te moeilijk wordt. ‘Ja dat is nu eenmaal een complex vraagstuk’, wordt dan verzucht, en dan houdt het denken op.

Dat is om meerdere redenen jammer. Om dat toe te lichten roep ik enkele kernideeën uit het kritische complexiteitsdenken in herinnering. Om te beginnen verschijnt de wereld daarbinnen om zo te zeggen als een ‘zee’ van complexiteit, met een beperkt aantal eilanden van voorspelbaarheid en controleerbaarheid daarbinnen. Dat komt mede doordat de aarde bevolkt wordt door een immens aantal menselijke en niet-menselijke bewoners, die allemaal een complexe levenswijze hebben en vanuit hun eigen complexiteit en hun eigen geschiedenis gestalte geven aan relaties met de aarde en met andere aardbewoners.