De herontdekking van het lichaam in het interdisciplinaire emotieonderzoek.

Omschrijving

Nog niet zo lang geleden hadden begrippen als 'emotie' en 'emotioneel' een uitgesproken negatieve bijklank. 'Emotioneel reageren' betekende dingen doen of zeggen die overdreven zijn en onverstandig en waar je later spijt van krijgt. Emoties als jaloezie, verliefdheid, angst of woede werden gezien als irrationeel en onbeheersbaar - ze slepen je mee, je bent voor korte of langere tijd jezelf niet meer. Maar die tijd lijkt voorbij. Emoties zijn slimmer dan je denkt, hoor je tegenwoordig overal. Ze weten beter wat goed voor ons is dan ons rationele verstand. Wie iets bereiken wil in het leven moet zijn emoties gebruiken, vindt Daniel Goleman in Emotional Intelligence: Why it can matter more than IQ (1995). Hij prijst daarin de emoties als intelligente strategieën op weg naar persoonlijk en maatschappelijk succes; verstandige mensen zijn emotionele mensen, volgens Goleman. Neurowetenschapper Antonio Damasio bevestigt dat aan veel praktische beslissingen emoties ten grondslag liggen en dat ze ons de goede kant uit sturen. Empirisch onderzoek toont aan dat in het menselijk brein rationele en emotionele circuits nauw samenwerken en dat beschadigingen waardoor de communicatie tussen de emotionele amygdala en de neocortex wegvalt, resulteren in een ernstige sociale handicap. (Damasio 2000) Al veel eerder werd de emotie door filosofen als Robert Solomon aanbevolen als belangrijkste zingever van het bestaan (Solomon 1976). Geen ander aspect van onze psychologie is zo belangrijk in het leven, zegt het standaardartikel 'Emotion' in de Stanford Encyclopedia of Philosophy - emoties onthullen wat echt van waarde is.
Dat emoties goed voor ons zijn en een positieve relatie onderhouden met kennis, daarover zijn emotieonderzoekers en filosofen het momenteel eens. Waar ze het niet over eens zijn is wat voor soort kennis het precies is, waar de emotie om draait. Gaat het bij emoties om waardeoordelen, om slimme 'gut feelings', om praktische intuïties, om evolutionaire modules in het brein? Wat is de functie van emoties, hoe werken ze? In dit artikel geef ik een overzicht van recente posities in het interdisciplinaire emotiedebat. Ik wijs daarbij op een verwaarloosde maar cruciale dimensie van het emotieproces, die recent weer in de aandacht kwam: de rol van de lichamelijkheid in emotie.