De kritische theorie van het gemeengoed, technologie en de coronamelder

Omschrijving

In dit artikel ontwikkel ik een kritische theorie van het gemeengoed en pas die toe op technologie. Voor dat doel onderzoek ik drie fundamentele kwesties waarmee iedere kritische technologietheorie geconfronteerd wordt. Een eerste vereiste is te beschikken over een passende notie van ‘theorie’. Een tweede vraag is wat we bedoelen met ‘kritiek’, in het bijzonder filosofische kritiek. Wat we als derde nodig hebben is een expliciete en adequate visie op de aard en de materiële, sociale, morele en politieke dimensies van technologieën. Op basis van een onderzoek naar deze vereisten kunnen we dan de idee van een kritische technologietheorie ontwikkelen. Als ouverture op de bespreking van deze drie fundamentele kwesties biedt de eerste paragraaf een concreet voorbeeld van technologiekritiek zoals die mij voor ogen staat, namelijk een uitvoerige analyse en evaluatie van het Nederlandse debat over een specifieke (digitale) technologie tijdens de eerste fase van de coronacrisis in het voorjaar en de zomer van 2020. Het betreft het gebruik van een traceer-app, de zogenaamde coronamelder, die bedoeld is om verspreiding van het coronavirus tegen te gaan en de effecten ervan te beperken door een vroege opsporing van mogelijkerwijs besmette mensen. In de drie daarop volgende paragrafen ga ik dan uitvoerig in op de fundamentele maatschappijtheoretische en filosofische concepten en concepties die ten grondslag liggen aan een dergelijke analyse en evaluatie van concrete technologieën.