De natuur als resonantieruimte en als bron van sterke waarden

Omschrijving

In dit artikel wil ik de stelling ontwikkelen dat wij moderne mensen behoefte hebben aan een natuur die beschouwd kan worden waargenomen als een ‘resonantieruimte’, voorbij haar kwaliteiten als hulpbron en object van manipulatie. Hiermee bedoel ik dat mensen de natuur (willen) ervaren als een Ander die als het ware ‘spreekt met zijn eigen stem’ en functioneert als een onaf hankelijke bron van waarde. Een dergelijk natuur lijkt in die zin onmisbaar dat moderne mensen zichzelf in haar kunnen terugzien, maar haar ook kunnen gebruiken als ‘klankbord’ voor de ervaring van zichzelf, voor oriëntatie in de wereld en voor de ontwikkeling en het behoud van een individuele identiteit. Alleen dit verklaart hoe de angst voor ‘vernietiging van het milieu’ inmiddels een van de grootste angsten van de moderniteit is geworden (en herhaaldelijk zelfs de voorpagina’s van de krant BILD haalt): Het gaat niet om de vernietiging van de natuur als zodanig – want zij zal zonder enige twijfel na de mens blijven voortbestaan – maar om het veel reëlere gevaar van haar ‘verstommen’ voor de mens, de vernietiging van haar resonantie. Omwille van een betere begrijpelijkheid en een duidelijkere argumentatiestructuur heb ik mijn bijdrage onderverdeeld in zeven deelthesen, die op elkaar voortbouwen, maar natuurlijk ook afzonderlijk in twijfel getrokken of aanvaard kunnen worden.

1) Antropologische basis: het verlangen van de mens naar resonantie
Samen met Hegel, Mead, Charles Taylor en anderen beargumenteert en onderbouwt de Frankfurter sociaal filosoof Axel Honneth de opvatting dat de mens onherroepelijk afhankelijk is van ervaringen van sociale erkenning om zelfrespect, zelfvertrouwen en eigenwaard te verwerven en zo een individuele identiteit te kunnen vormen.1 Volgens deze visie wordt het vormgeven aan een bestaan dus bepaald door het zoeken en verlangen naar erkenning (in de vorm van respect, maar ook in de vorm van waardering en van liefde/ vriendschap), maar ook en evenzeer door de angst voor ervaringen van miskenning en door strategieën om die te vermijden.