De Onderbuik van Nederland II - Over angst voor immigranten, economische crisis en de Apocalyps

Omschrijving

Inleiding

De laatste jaren organiseer ik samen met studenten op de Universiteit voor Humanistiek en het Kosmopolis Instituut symposia over het onbehagen in de samenleving. In deze symposia snijden wij kwesties aan die voor iedereen herkenbaar zijn, zoals de angst voor de afbraak van onze nationale cultuur, de zorgen over de economische crisis en de verontrusting over de vernietiging van onze natuurlijke leefomgeving. De bespreking van deze kwesties stond echter niet op zichzelf. Het gaat ons steeds om het dieperliggende, wijdverbreide en diffuse gevoel van onbehagen dat doorklinkt in deze angsten en zorgen. Wij begrijpen xenofobie, de angst voor economische recessies en de apocalyptische angst voor de vernietiging van onze natuurlijke leefomgeving als symptomen van een dieperliggend gevoel van onbehagen. Wij vermoeden dat het onbehagen juist bij discussies over deze kwesties de kop opsteekt. Onbehagen in de samenleving wordt ook wel 'onderbuikgevoel' genoemd. Die zogenoemde onderbuikgevoelens zijn sterk lichamelijk gekleurd; ze liggen bij wijze van spreken onder de oppervlakte. We betreden hier een duister gebied waarover gezegd wordt dat het 'onder de gordel ligt' en de vermoedens en gevoelens die daar vandaan komen, worden niet zonder reden 'donkerbruin' en 'zwartgallig' genoemd. De verkenning van dit schemergebied lijkt op een reis naar het ondergrondse waarbij je vooral de onderdrukte zelfkant van de mens in het vizier probeert te krijgen. De onderzoeker wil ontmaskeren: idealiter kom je dingen over mensen te weten die je liever niet wilt weten. Toch is onderzoek naar de schaduwkanten van de menselijke conditie nodig om te kunnen begrijpen waarom mensen vaak onaardig doen tegen elkaar en waarom wij ons vaak zo destructief verhouden tot onze natuurlijke leefomgeving. Als we begrijpen waar de wortels liggen van onze destructiedrang, dan lukt het wellicht om daar adequater, dat wil zeggen humaner, mee om te gaan.