Een kunsteducatieprogramma voor jongeren wiens mogelijkheid om richting te geven aan hun toekomst onder druk staat

Omschrijving

Uit onderzoek weten we dat leerlingen met een lagere sociaaleconomische achtergrond vaker kampen met een gebrek aan aantrekkelijke toekomstperspectieven en een laag zelf beeld, in vergelijking met leerlingen met een hogere sociaaleconomische achtergrond. Om deze groepen leerlingen te ondersteunen bij het vormgeven van hun eigen toekomst, ontwikkelden kunstenaars, educatieprofessionals en onderzoekers samen het Future Me programma. In dit artikel belichten we hoe het Future Me programma inzichten uit onderzoek naar toekomstbewustzijn benut ter ondersteuning van de toekomstverbeelding van jongeren in het speciaal onderwijs en in justitiële inrichtingen. Aan de hand van voorbeelden van programmaonderdelen, studentproducten en ontdekkingstochten van leerlingen, docenten en kunstenaars bieden we handvaten en inspiratie voor de concrete onderwijspraktijk. De voorbeelden laten ook zien hoe het begeleiden van de ontwikkeling van toekomstbewustzijn vraagt om reflectieve omgang met denkbeelden over wat wenselijke en mogelijke toekomsten zijn, en wat wenselijke en mogelijke manieren zijn om deze toekomsten te realiseren

Introductie
Uit onderzoek weten we dat leerlingen met een lagere sociaaleconomische achtergrond vaker kampen met een gebrek aan aantrekkelijke toekomstperspectieven en een laag zelf beeld, in vergelijking met leerlingen met een hogere sociaaleconomische achtergrond (Sharp et al., 2020; Vugteveen et al, 2016). Ook weten we dat deze groep leerlingen oververtegenwoordigd is in het voorbereidend beroepsonderwijs (vmbo), het speciaal onderwijs en justitiële inrichtingen. Ze schatten hun talenten en vaardigheden vaak te minimaal in. Dit negatievere zelf beeld hangt ondercandere samen met negatieve stereotypen, zoals dat vmbo-leerlingen niet goed kunnen leren, en het imago van het speciaal onderwijs en het voortgezet middelbaar beroepsonderwijs in de Nederlandse samenleving. Denk bijvoorbeeld aan het beeld van vmbo als ‘2e keus’ voor leerlingen die niet goed genoeg scoren op de Cito voor havo/vwo. Een veel krachtiger alternatief zou zijn: ‘1e keus voor leerlingen die opgeleid willen worden voor essentiële beroepen in de Nederlandse samenleving’. Doordat bij veel van deze leerlingen juist hun problemen veel aandacht krijgen, hebben zij weinig succeservaringen opgedaan.