Empowerment en de liberale ethiek van positiviteit

Omschrijving

Het empowermentparadigma beoogt een fundamenteel andere kijk op sociale verandering dan het neoliberalisme. In dit artikel betoog ik dat het paradigma vasthoudt aan de liberale ethiek van positiviteit, die sociale problemen en verandering depolitiseert en het politieke moraliseert. Een werkelijke andere kijk vereist een kritiek van de positieve rede en een politisering van een ethiek.
In Winners Take All. The Elite Charade of Changing the World (2019) beschrijft onderzoeksjournalist en oud-consultant bij McKinsey Anand Giridharadas hoe superrijken en oud- -wereldleiders het voortouw nemen in het verbeteren van de wereld en sociale verandering.
Ze sponsoren goede doelen, doen aan liefdadigheid, zetten stichtingen en denktanks op waar ceo’s, oud-wereldleiders, vooraanstaande wetenschappers en talentvolle alumni van bussiness schools vol goede moed en met alle goede bedoelingen innovatieve oplossingen bedenken voor sociale problemen. Dit leidt er volgens hem toe dat het denken over sociale verandering marktconform is en de bestaande machtsverhoudingen niet verstoort. Zij denken de wereld te veranderen, terwijl zij een systeem in standhouden dat aan de wortels van maatschappelijke problemen ligt (Giridharadas 2019, 34). Exemplarisch voor de manier waarop sociale problemen worden geïnterpreteerd en sociale veranderingen worden geagendeerd is een paradoxale uitspraak van de voorman van de Organisation for Economic Cooperation and Development: ‘If we want things to stay as they are, things will have to change’ (ibidem, 9) Het is vanwege dit soort cynisme dat Giridharadas hun streven de wereld te verbeteren typeert als een ‘elitaire schertsvertoning’. Deze schertsvertoning kent ‘a strict ethic of positivity’ en win-winbenadering van oplossingen: ‘We stand for something, not against anything’ (idem, 254). De ‘Marketworld’ is niet zozeer een old boys network als wel een cultuur, een ‘state of mind’, een discours of een ethiek dat positiviteit tot een morele imperatief verheft. Deze ethiek van positiviteit verenigt een individualisering en depolitisering van sociale problemen en veranderingen. Een positieve kijk op mensen die in armoede leven benadrukt hoe veerkrachtig zij zijn en legt de mogelijke oplossing bij hen, niet in het tegengaan van sociale ongelijkheid of het reguleren van de geglobaliseerde vrijemarkteconomie.