Geraaktheid verboden - Een professionele reflectie op geraaktheid en macht

Omschrijving

Wanneer ik als begeleider met een groep werk vertel ik het vaak bij mijn inleiding. Mijn persoonlijke sleutelverhaal over hoe ik wereldkampioen tango werd met mijn danspartner. Een verhaal waarin ik lessen leerde over leiderschap, over echtheid en over het verbinden van mijn achtergronden: de organisatie- en veranderkunde en de dans (wat zich later verbreedde naar de kunsten). Ik schroom daarbij niet mijn eigen geraaktheid en kwetsbaarheden op tafel te leggen. Zo ook nu in een leergang voor ziekenhuisdirecteuren. Doorgaans gaat bij het vertellen van mijn verhaal het leren direct ‘aan’ bij een groep. Er worden vragen gesteld, parallellen gelegd met het eigen werk en de eigen ontwikkeling en wordt de verbeelding wakker gemaakt. In deze groep was het akelig stil na mijn laatste zin.
Tot één van de directeuren het woord opent. ‘Zo’n verhaal vertellen is in mijn positie ondenkbaar’, waarop een andere directeur nog een stap verder gaat: ‘Je gebruikt je verhaal als machtsmiddel.’ Ik schrik en ben verontwaardigd. Mijn verhaal als machtsmiddel?! Ik vertel het om te inspireren, om te raken, om het leren te openen. De directeur vervolgt: ‘jij stelt je hier zo kwetsbaar op dat je ons elke vorm van kritisch geluid ontneemt.’

Het is een interessante combinatie. Inspiratie en macht. Geraaktheid en macht. Kwetsbaarheid en macht. Emotie en macht. In dit artikel reflecteer ik op deze combinatie(s) vanuit mijn werk waarin ik dans – en andere op de kunsten geïnspireerde manieren werken – inbreng in het begeleiden van organisaties bij verandering en/of leiderschapsontwikkeling. Daarin ben ik niet uit op geraaktheid als effect of doel in zichzelf, maar ik het zeker ook niet bij voorbaat in de kou laat staan. Ik verwacht er wel wat van in de zin dat het een belangrijke informatiebron is in het werken aan de complexe vraagstukken van deze tijd. Sterker het is nodig om al onze menselijke registers aan te spreken om te komen tot ‘goede antwoorden’ op wat er allemaal op ons af komt, zowel maatschappelijk als in organisaties, zo
hoor ik het mezelf vaak uitleggen. In dit artikel onderzoek ik mijn eigen handelen en mijn verhouding tot de thematiek van macht in het begeleiden van groepen en organisaties om ruimte te maken voor het onbekende en het onverwachte waarin je geraakt kan worden.
Hoe verhoudt dit werk zich tot macht en, zoals in het inleidende voorbeeld, gaat er ook een vorm van macht vanuit? Ik laat deze twee vragen door elkaar heen weven in dit artikel om te komen tot een aantal vermoedens. Dit artikel mag als eerste aanzet gezien worden voor verder gesprek en onderzoek.

Geraaktheid? Liever niet publiek
In het boek Tussentaal (2022) doet organisatieadviseur Marijke Spanjersberg een stevig pleidooi voor het ontwikkelen van tegengeluid op het dominante discours van verinnerlijking. Dat we in het westerse denken nogal geneigd zijn om internaliserende en psychologiserende taal te gebruiken. Diep van binnen en intrinsiek zijn beter. Naar de kern of de essentie ook. Spanjersberg is hier kritisch over en zet er iets tegenover. We moeten volgens haar nieuwe taal ontwikkelen die daaruit wegblijft en helpt om woorden en uitingen te vinden voor wat er zich tussen mensen afspeelt. Van in-mensen-taal naar tussen-mensen-taal. Een oproep die ik in mijn werk zeer aanmoedig. Persoonlijke verhalen en ervaring zijn voor mij altijd richtingaanwijzers voor collectieve patronen, dynamieken en leeropbrengsten. Maar dan schrijft ze iets dat mij treft en bezighoudt nog lang na het lezen van haar boek.