In gesprek over ‘Het verloren paradijs en onze vrijheid’

Omschrijving

Als nieuw aangetreden redactielid werd mij gevraagd of ik een recensie wilde schrijven over het boek ‘Het verloren paradijs en onze vrijheid’ van Jaap Wijkstra. Ik was al eens begonnen in dit boek, nog voordat ik persoonlijk kennis had gemaakt met Jaap in de Leergang Waardenwerk voor coaches en begeleiders, die ik in het najaar van 2022 volgde. Ik vond zijn boek destijds heel interessant, maar niet een boek om zomaar even te lezen. Ik las het eerste hoofdstuk en vervolgens las ik gretig alle intermezzo’s, waarin Jaap een inkijk geeft in zijn praktijk als psychiater. Daar was het bij gebleven. De vraag om een recensie te schrijven was voor mij een mooie gelegenheid om het boek nu echt goed te gaan bestuderen, mede vanuit de vraag wat de waarde van ‘Het verloren paradijs en onze vrijheid’ is voor Waardenwerk en normatieve professionalisering. Bovendien had de leergang mijn interesse in het werk van Jaap alleen maar aangewakkerd en leerde en ervaarde ik dat het voor mijn eigen werk als onderzoeker en organisatieantropoloog bijzonder relevant is.

‘Het verloren paradijs en onze vrijheid’ is een zeer boeiend boek en een aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in de manier waarop mensen zich tot elkaar en de wereld om hen heen verhouden, hoe zij al dan niet een plek hebben in de groep en welke dynamieken hierbij een rol spelen. Het legt een verband tussen het individu en de groep, het individu en de samenleving. Hierbij vormt het begrip autonomie-in-verbondenheid het kernbegrip. Ook geeft het meer inzicht (hoewel niet expliciet genoemd) in de wijze waarop mensen binnen organisaties al dan niet met elkaar samenwerken en waarom dat niet altijd eenvoudig blijkt. Bovendien plaatst Wijkstra dit alles in een historisch perspectief, waarbij hij de conclusie trekt dat we in de huidige tijd zijn aangeland bij de ‘relational turn’.

Na het lezen van het boek merkte ik dat het vol stond met aantekeningen en dat het een soort plakboek was geworden door alle postits met gedachten die ik aan het boek had toegevoegd. Het boek riep zoveel vragen op, die om een antwoord vroegen. Het boek is namelijk een aardige kluif. Als lezer moet je moeite doen om alles goed te doorgronden en te begrijpen. Enerzijds komt dit door de enorm rijke inhoud, anderzijds naar mijn idee ook door de toon en de manier van schrijven, die wat theoretisch aanvoelt.