Inzoomen, scherpstellen. Naar een antropologie van alledaagse ethiek in de gezondheidszorg

Omschrijving

Oratie bij het aanvaarden van de leerstoel ‘Antropologie van alledaagse ethiek aan de faculteit Maatschappij en Gedrag van de Universiteit van Amsterdam, en de Faculteit Geneeskunde van het Amsterdam UMC.

Er zijn veel zorgen over de gezondheidszorg. Er komen tot 2040 steeds meer ouderen, er is te weinig personeel om de zorg die dat met zich meebrengt het hoofd te bieden. De hoop die gevestigd is op de technologie om de boel in goede banen te leiden wordt maar geen werkelijkheid. En in plaats van dat iedereen zich schrap zet om deze problemen aan te pakken, zien we dat verpleegkundigen steeds vaker de zorg verlaten. Burgers kunnen door de stijgende kosten hun zorgverzekering niet meer betalen en ze ontwikkelen steeds meer chronische ziekten, terwijl preventie strategieën stuklopen op armoede, achterstand, wantrouwen, digitale en andere vormen van analfabetisme en marginalisering. De neoliberale droom om gezondheidszorg rond efficiëntie te organiseren toont meer en meer haar nachtmerrieachtige schaduwzijden. De beheersing van kosten heeft de plaats ingenomen van de vraag wat we van waarde vinden.

Dat zijn nogal grote problemen. Vandaag wil ik betogen dat het helpt om grote problemen specifieker te maken. Door in detail te analyseren wat die problemen precies zijn, kunnen we onderzoeken wat een passende schaal zou kunnen zijn om te proberen ze aan te pakken. Paradoxaal genoeg kan het helpen om niet te denken dat we Grote Problemen kunnen oplossen, maar om er zo goed mogelijk mee te leren leven. Ik zou willen voorstellen om het gegeven dat sommige problemen niet op te lossen zijn, niet te zien als wanhopig makend, maar als inspiratie voor een andere manier van denken en een andere aanpak in de gezondheidszorg. De gedachte daarachter is dat de manier waarop we over problemen praten en er onderzoek naar doen bepalend is voor de manieren waarop we er mee proberen om te gaan. Als we meer wetenschappelijk gereedschap hebben om problemen preciezer te formuleren, kunnen we er ook beter mee omgaan.

Wat we daarvoor nodig hebben is onderzoek en methodieken om onderzoek te doen naar specificiteit. We hebben een wetenschap die goed is in Grote Problemen: Bijvoorbeeld de epidemiologie, die generaliseert over populaties. We hebben een genre van ethiek dat gaat over het oplossen van grote problemen, die in abstracte termen geformuleerd worden.