Redactioneel

Omschrijving

Het voorjaar is losgebarsten. De kale takken van de fruitbomen in onze straat kleuren weer groen. Overal in de buurt zijn vogels zijn druk bezig nieuwe nesten te bouwen of oude te herstellen. Uit het raam van mijn werkkamer zie ik onze jongste zoon aan komen lopen. Hij heeft onze kleinzoon van drie maanden bij zich, in een draagzak op zijn buik. Zijn handen zijn om hem heen gevouwen. Het ontroert me hoe vanzelfsprekend-zorgzaam hij de rol van vader gestalte geeft. Terwijl ik opsta om de deur open te doen, realiseer ik me hoe actueel het aloude cyclische wereldbeeld is. Geboorte en dood, komen en gaan, doorgeven en ontvangen: het ritme van het leven, het ritme van de Aarde zelf.
Soms ontstaat er als ik aan het drummen ben een ritme dat mij meevoert. Niet vooruit, ergens naar toe, maar in het moment, in het steeds vernieuwde hier-en-nu van de gevarieerde herhaling. Dat kan ook gebeuren in een goed gesprek met een vriend, of met mijn geliefde, of met leergierige studenten. Er is geen doel dat bereikt moet worden, geen probleem dat opgelost moet worden. Maar in de ritmische uitwisseling van het gesprek wordt onze denkruimte opgerekt. Net zoals er verrassende ritmes en variaties kunnen ontstaan bij het drummen, zo kunnen er in een goed gesprek of in een boeiende voorstelling of expositie verrassende ideeën, beelden en inzichten naar voren komen die ons in het moment brengen. Aan de randen van ons begrip toont zich een glimp van waarheid die tussen ons oplicht.

Die gedachte staat op gespannen voet met een van de meest invloedrijke metaforen uit de Westerse filosofische traditie: Plato’s grot en de schaduwbeelden op de muren, die door de onwetenden voor de werkelijkheid worden gehouden. De grote aantrekkingskracht van deze metafoor ligt in het idee dat de waarheid zich buiten en boven het gerommel en het gedoe tussen mensen bevindt en toegankelijk kan worden door de grot te verlaten en daarbuiten, voorbij het gedoe en de onwetendheid het licht van de eeuwige waarheid boven ons te aanschouwen. Een krachtige echo van deze gedachte klinkt door in het moderne vooruitgangsdenken. Wij moeten en kunnen de beperkingen van onze huidige situatie achter ons laten en ons op geleide van de wetenschap en de ratio vooruit bewegen, weg van alles wat ons vertraagt en belemmert, naar een steeds betere toekomst toe.