Relationeel begrenzen, een alternatief voor het denken over grenzen vanuit de presentiebenadering

Omschrijving

Dit artikel gaat over relationeel werken onder het opzicht van het omgaan met grenzen, van zowel de zorgprofessional als de ander. Als de kern van relationeel werken is: naderbij komen, dan hoort het naderen, opzoeken en verkennen van grenzen erbij. Dan gaat het niet meer over grenzen die gesteld en gehandhaafd dienen te worden, als lijnen in het zand, en nooit overschreden mogen worden. Dan gaat het over ontdekken wat er op het spel staat, over tevoorschijn komen en de botsing aangaan. En daarvan leren, in de situatie en, achteraf en gezamenlijk, van de situatie. En over het herstellen van de relatie opdat er ruimte komt om met elkaar op een andere manier verder te kunnen.

Introductie
In de zorg- en hulpverlening is regelmatig iets aan de orde dat vaak in termen van ‘grenzen’ en ‘grensoverschrijdingen’ wordt besproken. Bewoners die anderen met hun gedrag storen, kinderen die tegendraads gedrag laten zien, cliënten die veeleisend zijn of vreselijk boos worden en om zich heen gaan slaan, patiënten die zich tegen een noodzakelijke behandeling verzetten, enzovoort. En ook: professionals die hun boosheid, ongeduld of afschuw niet goed in de hand weten te houden, die te zeer geïnvolveerd raken, te intiem worden of zich over de kop werken. Dit soort situaties stellen ons voor ingewikkelde vragen. Zoals gezegd wordt hierover vaak in termen van grenzen en grensoverschrijdingen gesproken en dat kan heel verhelderend zijn. Maar het heeft ook een nadeel. Het suggereert dat er iets op voorhand duidelijk is: er zijn grenzen en die mogen niet worden overschreden. Terwijl het overschrijden van grenzen misschien wel onvermijdelijk is en beter kan worden beheerd, dan koste wat kost vermeden. In dit artikel kijken we vanuit de presentietheorie naar dit complexe thema. We gaan in op de vraag hoe we na kunnen denken over wat wij ‘relationeel begrenzen’ noemen, hoe dat eruitziet en wat dat van een professional vraagt.