Relationeel begrenzen, ten geleide

Omschrijving

In november 2019 waren enkele vertegenwoordigers van Waardenwerk te gast bij een boeiende studiebijeenkomst van Stichting Presentie over ‘relationeel begrenzen’. In samenwerking met Presentie bouwen we hier in een aantal samenhangende artikelen voort op dit thema. Wat is ‘relationeel begrenzen’? In mijn woorden: als je in een relatie daadwerkelijk in verbinding probeert te komen, dan kom je onvermijdelijk in de buurt van grenzen en ga je daar wellicht ook overheen. Wat betekent dat in een relatie, hoe ga je daarmee om? Presentie liet zien dat wrijving op de grens onderdeel is van het relationele werken en zelfs onvermijdelijk als je elkaar naderbij komt. Ook in normatieve professionalisering en waardenwerk is het omgaan met elkaar en met wrijvingen in de relatie kern van het werk: de professional met bijvoorbeeld de zorgontvanger, leerling, burger. En ook de relatie met collega’s, leidinggevenden, en, doorwerkend in de relatie, de invloeden vanuit de context zoals de organisatie, de politiek en de mondiale samenleving. Het is niet alleen een boeiend maar vooral ook een belangrijk thema. In en door de relatie krijgt datgene waar het om gaat (zorg, onderwijs, et cetera) vorm en inhoud, wordt het gerealiseerd. De kwaliteit van de relatie doet er toe. Juist op het grensvlak tussen mensen in de relatie kan het spannend worden: juist daar komen ieders eigenheid en daarmee ook verschillen tussen ons naar voren. Je kunt aan de veilige kant blijven en die verschillen uit de weg gaan. Maar dan kan er ook geen leerzame wrijving ontstaan, in termen van Harry Kunneman. Botsen in de relatie kan pijnlijk en kwetsend zijn. Het kan zelfs leiden tot het verbreken van de relatie. Maar het kan ook leiden tot ontwikkeling, tot verdieping in de relatie, áls je signaleert wat er gebeurt, als je verschillen kunt erkennen en verdragen, en daar samen in kunt leren. Wát en hoe er botst in de relatie, wordt echter niet alleen beïnvloed door de direct betrokkenen, maar ook door bijvoorbeeld de context van de zorgontvanger / burger, de institutionele inbedding van de professionals en door verwachtingen vanuit de samenleving. Kan dat zichtbaar worden en aan de orde komen?