Rituelen, humanisme en weerbaarheid

Omschrijving

In dit artikel zal ik ingaan op sociale weerbaarheid en de vraag hoe een samenleving of groep omgaat met tegenslagen, zoals bij collectieve rouw en verlieservaringen. Welke factoren kunnen bijdragen aan een positieve ontwikkeling na ingrijpende gebeurtenissen? Het jaar 2020 gaat waarschijnlijk bekend staan als een langdurige mondiale breukervaring. De Covid-pandemie heeft een grote impact op het leven van mensen en laat vele sociale, economische en politieke gevolgen achter. De vergaande maatregelen om het virus in te dammen, met daarbij centraal het sociale distantiëren, hebben grote invloed op vele levensdomeinen. Zo kunnen dierbaren bijvoorbeeld bewoners van verzorgings- en verpleeghuizen niet bezoeken en geen afscheid nemen van dierbaren in het stervensproces. In deze periode van het op slot gaan van de samenleving waren ook uitvaarten meerdere maanden niet mogelijk of beperkt. Het sterven wordt hierdoor psychologisch, sociaal en fysiek een eenzaam proces (Elias 1990). Het fysiek afwezig zijn tijdens de laatste levensfase en het niet kunnen vasthouden van iemands hand kunnen voor nabestaanden niet alleen moeilijk, maar zelfs traumatisch zijn.1 Er wordt een toename aan psychische klachten rond rouw verwacht.2 Een extra uitdaging van deze pandemie is dat de beschermende factoren die normaal gesproken bij rampen en breukervaringen van belang zijn, zoals het terug kunnen vallen op sociale banden en netwerken (Schultze-Lutter, Schimmelmann, and Schmidt 2016), juist worden beperkt. Weerbaarheid wordt dubbel bedreigd: ten eerste door de mondiale crisis en ten tweede door de beperkende sociale, fysieke en psychische factoren.