Stoppen met eten en drinken: escape of impasse?

Omschrijving

Euthanasie in de psychiatrie is een intrigerend moreel en praktisch vraagstuk. In dit artikel onderzoek ik de moeizaamheid die zich voor kan doen in deze hulp aan oudere psychiatrische patiënten. En hoe we zouden kunnen denken over stoppen met eten en drinken (STED) (KNMG&V&VN 2014; Bolt e.a. 2016; Bolt 2022; KNMG 2024) als alternatieve route. Dat doe ik aan de hand van een persoonlijk verhaal.

Inleiding
De bereidheid van psychiaters om serieus op een euthanasieverzoek van een patiënt in te gaan blijkt in de loop van de jaren verminderd (Besjes & Vathorst 2023; Kammeraat & Kölling 2020, 69). Patiënten die een beroep op hen doen, worden op uiteenlopende gronden steeds meer doorverwezen naar het Expertisecentrum Euthanasie (Veen & Widdershoven 2021). Uit onderzoek blijkt dat de vraag naar de wilsbekwaamheid de artsen parten speelt. Maar vooral het criterium van de uitzichtloosheid geeft hen veel hoofdbrekens (Veen & Widdershoven 2020; Oosterhoff e.a.2023,103).
Het thema is niet nieuw. In de jaren negentig begeleidde ik een aantal instellingspsychiaters bij de vraag hoe te handelen bij een serieus doodsverlangen van een van hun patiënten.

Terwijl een aantal bepleitte om het doodsverlangen serieus te nemen, stelden collega’s daarentegen dat zij elk doodsverlangen zonder uitzondering als symptoom van een onderliggende ziekte beschouwden. De kans op succesvolle behandeling mocht naar hun oordeel niet worden uitgesloten. Helemaal in de sfeer van de hoofdbrekens over het criterium van de uitzichtloosheid (Veen 2022,118-119), maar wel op een wijze die vragen oproept over de inzet van dat criterium. Hoe deze tot vandaag voortdurende professionele moeizaamheid uitwerkt in praktijken, wordt goed zichtbaar in individuele verhalen, ook waar het andere systeemaspecten betreft. Die verhalen acht ik voor een ethische evaluatie van groot belang. Niet alleen wat betreft het perspectief van patiënten en hun naaststaanden, maar ook dat van betrokken artsen en verpleegkundigen. Daarom het volgende verhaal over mijn qua vriendschapsduur én leeftijd oude vriendin Anna. Het focust op STED als alternatieve route voor euthanasie bij een oudere psychiatrische patiënt.