Ten Geleide: Ecohumanisme en resonantie

Omschrijving

In April 2023 werd in het kader van een samenwerkingsverband tussen de Universiteit voor Humanistiek en het Max Weber Kolleg (Erfurt) een workshop georganiseerd rond het thema ‘Ecohumanisme’. De workshop  ond plaats in Erfurt en we kregen het bezoek van twee gezellen uit Utrecht: Fernando Suárez Müller en Bram van Boxtel. Het idee van de workshop was om samen mogelijke synergiën te verkennen tussen het postseculier humanisme van de UvH en Hartmut Rosa’s fenomenologie van resonante wereldrelaties. Deels geïnspireerd op de ideeën van Bruno Latour werd de vraag van meet af aan op scherp gesteld: Is het humanisme compatibel met het ecologische denken? Hoe kan de levende spanning tussen het antropocentrische wereldbeeld en de praktijk van natuurbehoud op de rand van het Anthropoceen productief verwerkt worden in een relationele wereldvisie die de mens niet afzet tegen de natuur, noch de natuur tegen de mens, maar beide beschouwt als op elkaar betrokken in een dynamisch proces van co-creatie en co-destructie. Welke rol kan ‘resonantie’ spelen in de ontwikkeling van een ecologisch gevoelig humanisme? Niet alle auteurs die in dit dossier verschijnen, hebben aan de workshop deelgenomen en niet alle auteurs die aan de workshop hebben deelgenomen, verschijnen in dit Winternummer van Waardenwerk. Er komt nog een tweede deel in het voorjaar.

De eerste tekst is van Didier Fassin, de Franse antropoloog die professor is aan het Collège de France en tevens directeur is van het Institute of Advanced Studies in Princeton. Fassin schetst in kort bestek de geschiedenis van het humanisme en onderscheidt drie vormen van humanisme (en anti-humanisme): het Renaissancehumanisme dat verder gestalte krijgt in het idee van Bildung, het Verlichtingshumanisme met zijn antropocentrisme, en het humanisme van de medemenselijkheid. Hij betoogt dat het humanisme als filosofie die de mens centraal stelt – niet in, maar boven de natuur – problematisch geworden is.

Frédéric Vandenberghe, professor sociologie aan de Federale Universiteit van Rio de Janeiro en Distinguished Fellow van het Max Weber Kolleg (2022-2023) ontkent Fassin’s kritiek niet. In dialoog met de post-humanistische antropologie verdedigt hij evenwel een reflectief humanisme als een vernieuwde vorm van antropocentrisme.