Tussen reflexiviteit en vrijheid

Omschrijving

Deze bijdrage heeft zijn oorsprong in een sessie met Martien Schreurs op het afscheid van Harry Kunneman. Harry had ons gevraagd om in gesprek te gaan over Bildung. Toen Martien en ik overlegden over een mogelijke invulling, stuurde ik hem een beknopte tekst van mijn hand die kort daarvoor in een speciaal nummer over Bildung van het tijdschrift Van Twaalf tot Achttien was verschenen onder de titel ‘Persoonsvorming in het onderwijs: Kan dat eigenlijk wel en moet het eigenlijk wel?’ De tekst, die ik hieronder grotendeels ongewijzigd overneem, maar met een inleiding en een uitleiding, was bedoeld als een kritiek op de idee van Bildung en een pleidooi voor een heel andere insteek met betrekking tot de vorming van de persoon in het onderwijs, namelijk een gesitueerd in de traditie van Erziehung.