Uitsluitingsvormen in tijden van Corona

Omschrijving

De angst voor een controlesamenleving die Michiel de Ronde in zijn bijdrage over de Corona-ontwikkelingen schetst, is mijns inziens terecht. Giorgio Agamben schreef al in een vroeg stadium van de pandemie dat dit een reëel gevaar is.1 Deze sociaalkritische benadering
is echter geen Foucauldiaanse hysterie en ook geen complottheorie waarin een financiële elite het plan heeft opgevat om haar macht te verstevigen. Het punt betreft de mogelijkheid dat we, zonder het te merken, in een slippery slope terecht komen waardoor de ‘biomacht’, dat wil zeggen de institutionele controle over het lichaam en de gezondheid van individuen, steeds meer grip krijgt op de samenleving. Dit stilzwijgend proces, dat niemand ‘wil’, maar zomaar ‘ontstaat’ is een reële ontwikkelingsmogelijkheid. Op voorhand waakzaam zijn tegenover onbedoelde technologische ontwikkelingen in de samenleving is niet voorbehouden aan een postmodernistische blik die alleen oog heeft voor machtsverhoudingen. Zoals Hans Jonas – een filosoof die alles behalve een postmodernist was – al zei: het behoort simpelweg tot de taak van instituties en personen die recht willen doen aan het ‘principe verantwoordelijkheid’ om de dehumaniserende en denaturaliserende ontwikkelingen van de moderne technologie in de gaten te houden.2 Filosofen hebben al vanaf de 19de eeuw de gevaren aan de orde gesteld van een technologisch-industriële blik op de natuur die haar (in al haar diversiteit) reduceert tot een grondstof voor de mens. De moderniteit is blind blijven doordenderen en nu zitten we met de gebakken peren, of beter gezegd, met een ‘gebakken aarde’. Eert wie doordacht en kritisch leest, dat effent de weg tot de ware geest. De reden waarom een passysteem zich kan bestendigen, hoewel de invoering van zeer tijdelijke aard zou moeten zijn, heeft te maken met het feit dat Covid-19, waar dit virus ook vandaan moge komen, niet zomaar is verdwenen en, gezien de belabberde wereldwijde bestrijding van dit probleem, waarschijnlijk lang bij ons zal blijven. Toch heeft de vergelijking met de veehouderij die bij Michiel de Ronde domineert ook een zwak punt, want zo’n argumentatie gaat, hoewel die terecht waarschuwt voor een slippery slope, aan de inhoudelijke argumenten voorbij waarmee de sociale restricties worden gelegitimeerd.