‘Waardenwerk’ met cijfers en verhalen in narratief-relationeel verantwoorden

Omschrijving

In het denken over het verantwoorden van zorgpraktijken wordt al jaren gezocht naar andere dan getalsmatige vormen van verantwoorden (ActiZ, 2014; RVS, 2019). De behoefte aan anders verantwoorden is een reactie op verantwoordingsmethodes met cijfers en indicatoren die weliswaar voorzien in een behoefte aan publieke verantwoording en bijdragen aan transparantie, maar die van zorgmedewerkers veel administratieve arbeid vergen terwijl die cijfers geen recht doen aan de complexiteit van hun werk.

Narratieve verantwoording, dat wil zeggen: met verhalen inzicht geven in je werk, is zo’n andere vorm van verantwoorden. Verhalen zijn immers bij uitstek geschikt om recht te doen aan de complexiteit, dynamiek en emergentie van zorgpraktijken en de afwegingen die daarin voortdurend worden gemaakt (Baart & Willeme, 2010; Jerak-Zuiderent, 2012; Ubels, 2015; Baart, 2018; Baart & Timmerman, 2025). Door verschillende kennisinstituten zijn de afgelopen jaren narratieve methoden ontwikkeld die door zorgorganisaties kunnen worden ingezet voor leren en verbeteren, en mogelijk ook voor verantwoorden (Bovenkamp et al, 2023). Er zijn ook kritische kanttekeningen te plaatsen bij narratieve verantwoording. Verhalen blijken evenzeer als cijfers instrumenteel ingezet te kunnen worden. Het is daarom van belang om goed te kijken wie wat en met welk doel vertelt en welke betekenis eraan gegeven wordt. Verhalen kunnen de complexiteit van de zorg ook verbloemen (Bovenkamp et al, 2023).

Met collega’s van Stichting Presentie werken we samen met drie VVT-organisaties aan een vorm van relationeel narratief verantwoorden. We vatten verantwoorden hierbij niet op als een evaluatie die op een bepaald moment plaatsvindt maar als een doorlopend proces van inzicht geven in de werkpraktijk aan relevante gesprekspartners. Medewerkers geven elkaar inzicht in hoe zij hun werk vormgeven en waar ze tegenaan lopen en voeren hierover een onderzoekend gesprek. Verschillende perspectieven kunnen aan bod komen en elkaar verrijken. Het ophalen van de verhalen, het inzicht geven en het interpreteren gebeurt in de zorgpraktijk en wordt ook bijgesteld door de actualiteit van de praktijk van alledag (horizontaal verantwoorden).