Waartoe wetenschap? - Over haar filosofische rechtvaardiging en maatschappelijke legitimering1

Omschrijving

De laatste jaren staan de kwaliteit en de maatschappelijke waarde van de huidige wetenschappen regelmatig ter discussie. Gevallen van fraude en slodderwetenschap, belangenverstrengeling met het bedrijfsleven, en meer in het algemeen de invloed van perverse prikkels brachten de wetenschappelijke wereld negatief in het nieuws. Op grond daarvan heeft de oude vraag naar het waartoe van de wetenschap een nieuwe actualiteit verkregen. In dit artikel bespreek ik een aantal aspecten van deze vraag vanuit een filosofisch perspectief.
Ik begin met een korte uiteenzetting van de in de titel gebruikte termen en van de gangbare wetenschapsfilosofische benadering van het waartoe van wetenschap. Dan volgen een kritische en een constructieve beschouwing over de universitaire wetenschap. De eerste biedt een analyse en evaluatie van drie centrale kenmerken daarvan. Ik schets kort de visie op de waarde van de wetenschap die geïmpliceerd is door de economisering, hiërarchisering en bureaucratisering van de huidige universiteiten. Op één aspect van het laatste kenmerk ga ik nader in, namelijk de grote waarde die toegekend wordt aan het publiceren van wetenschappelijke artikelen in 'toptijdschriften'. Ik spits de bespreking toe op het gebruik van de journal impact factor als criterium voor toponderzoek in de geesteswetenschappen en een deel van de sociale wetenschappen. Mijn conclusie is dat, in deze disciplines, het meten van de waarde van onderzoek via dit criterium inhoudsloos en pseudowetenschappelijk is.