Wat kan een bevrijdende technologieontwikkeling betekenen? Habermas over deliberatieve en koloniserende technologieontwikkeling

Omschrijving

Jürgen Habermas heeft in zijn lange carrière als filosoof en intellectueel zich op verschillende manieren over wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen uitgesproken, waarbij hij steeds weer probeerde de bevrijdende en onderdrukkende invloed van wetenschap en technologie te identificeren. In de jaren zestig van de vorige eeuw heeft hij zich uitvoerig ingelaten met de 'positivismestrijd' en het debat over de rol en methodes van de sociale wetenschappen. Habermas (1967; 1968) hield een pleidooi voor de sociale wetenschappen als emancipatorische en hermeneutische wetenschappen, aangezien deze behulpzaam zouden kunnen zijn bij het aan de orde stellen van normatieve vragen over de inrichting van de maatschappij en het gewenste leven. Deze normatieve vragen werden volgens hem weggeduwd door technische vragen van efficiëntie. Maar Habermas (1962) heeft in die tijd naast deze methodologische bijdrage ook een inhoudelijke bijdrage geleverd, met name door zijn studie naar de betekenis van openbaarheid voor opkomende democratieën, zoals in Europa gedurende de achttiende eeuw in cafés en koffiehuizen geëxploreerd. Midden jaren zeventig kwamen deze bijdrages bij elkaar in zijn studie naar de communicatieve basis van de maatschappij, die ten slotte uitmondt in het grote werk Theorie des Kommunikativen Handelns (1981). Met de nadruk die het communicatief handelen van af die tijd krijgt, raakt voor hem de noodzaak van een grondige studie naar de betekenis van wetenschap en technologie op de achtergrond. Terwijl in de vroegere fase de verschillende wetenschappen en hun rol in de samenleving uitvoerig werden geanalyseerd, doet Habermas later geen poging meer een dergelijke diepgaande studie te volbrengen. Niettemin zijn er verspreid veel opmerkingen te vinden in zijn oeuvre waaruit blijkt dat hij wetenschap ziet als een voortzetting van de objectiverende houding van het communicatieve handelen gericht op de objectieve wereld.