Wat nu? is deze vraag beantwoorden geweld?

Omschrijving

Ik was blij verrast door het verschijnen van een ware studie over geweld en vrijheid. Tussen de Regels van Mieke Moor (2012) is een vakkundig, mooi, soms kunstzinnig verslag van een wel heel weerbarstig thema, namelijk geweld en vrijheid. Haar studie trekt in het bijzonder mijn aandacht omdat hij ook nog gaat over organiseren en het veranderen van het organiseren. Dat maakt mij dubbel aandachtig. Uiteraard omdat het over geweld en vrijheid in en van organisaties gaat, dat heeft al jaren mijn aandacht, en ten tweede vraag ik mij onmiddellijk af of het thema geweld hier geen geweld wordt aangedaan. Er is altijd een gerede kans dat nieuwe inzichten tot nieuwe 'wicked problems' leiden, weliswaar op een hoger niveau, maar dat maakt het er niet beter op. Ik word extra alert als een bijzonder belangrijke vraag onbeantwoord wordt gelaten. Het gaat hier om een vraag waarvan Moor zegt dat 'dat precies de vraag is die we moeten durven niet te stellen'. Over welke vraag gaat het? Het is de vraag: 'wat nu?' Ik kan haar argumenten en redeneringen om die vraag onbeantwoord te laten goed volgen, maar ik vraag mij echt af of we het bij het constateren van de waarde van het sublieme kunnen laten, of we nu filosoof zijn of organisatiedeskundige. In mijn proefschrift Weerbarstig Veranderen, De paradox van de vrijheid (2010) heb ik voor het zelfde dilemma gestaan. Na een aantal organisatiekundige en filosofische omzwervingen rond de vrijheidsbegrippen van Arendt 'en Bataille, respectievelijk 'in between' en de 'innerlijke ervaring', heb ik in dat boek de vraag, 'wat nu?', beantwoord met een zestal leer- en ervaringsroutes, zes interventies die alle los proberen te komen van het geplande, het bekende en voorspelbare. Daarmee ben ik te ver gegaan. In de woorden van Moor heb ik de waarde van de vrijheid die ik de 'innerlijke ervaring' noem en die Moor als het 'sublieme' beschrijft gekoppeld aan een doel-middelrationaliteit. Met andere woorden, ik heb ergens naar toe willen leiden. Moor's werk en mijn eigen werk zijn dan ook twee verschillende antwoorden op hetzelfde dilemma. In deze bespreking van haar boek wil ik het verschil tussen ons zo goed mogelijk benoemen en daarmee het debat met haar voortzetten.